Ziekten te lijf met hulp van miniatuurdarmen
Leestijd: 3 minuten
Het maken van mini-darmen in een laboratorium helpt onderzoekers om te zien hoe échte organen reageren op ziekten en geneesmiddelen.
Het betekent een belangrijke stap voorwaarts in de behandeling van patiënten met ziekten uiteenlopend van het prikkelbare darmsyndroom tot darmkanker.
Organoïden ofwel mini-organen klinken als een creatie van dr. Frankenstein. In werkelijkheid is het een Nederlandse vondst: het zijn levende weefsels, gecreëerd uit stamcellen die onderzoekers veel vertellen over de manier waarop menselijke organen zullen reageren op ziekten en geneesmiddelen.
Ieniemienie darmen maken
Hoewel sommige onderzoekers proberen om volledige organen te laten groeien - zoals hersenen in het instituut voor moleculaire biotechnologie in Wenen, Oostenrijk - probeert Celia Caballero-Franco, onderzoeker bij Pfizer, ieniemienie darmen te maken die een doorsnede van slechts een millimeter hebben.
Een echte werkende darm
Zo’n doorsnede is echter genoeg om de karakteristieken en mogelijkheden van een echte darm na te bootsen. Het is dus met andere woorden geen kopie, maar een echte werkende darm maar dan heel klein. Er zijn darmvlokken om het eten door te sturen, cellen die slijm produceren om de darmen lekker gesmeerd te houden en cellen die chemische stoffen afscheiden die peristaltische bewegingen veroorzaken zodat alles door darmen blijft bewegen. Het kan zelfs voedingsstoffen transporteren, net als een echte darm.
Meer dan een verzameling cellen
Tot er organoïden werden ontwikkeld, werden de meeste labexperimenten met levende cellen gedaan met kweekculturen in petrischaaltjes. Daarmee kon je niet echt goed nabootsen hoe een orgaan werkt.
’’Een darm is meer dan een verzameling cellen,’’ zegt Caballero-Franco. ’’Het is een georganiseerd systeem. Kortom, het gedrag van een stapel cellen zou niet per se precies hetzelfde hoeven zijn als dat van een volledig functionerend orgaan.’’
Organoïden zijn daarentegen echte werkende organen, gecreëerd uit levende stamcellen. In het geval van de darmen in het laboratorium van Caballero-Franco uit cellen van een muis.
Maar in de toekomst kan dit ook probleemloos worden gedaan met menselijke stamcellen.
Personaliseren van behandelingen
Zulke menselijke mini-organen zouden kunnen helpen bij het personaliseren van behandelingen zoals voor darmaandoeningen zoals het prikkelbare darmsyndroom of darmkanker.
Cellen van een kankerpatiënten zouden bijvoorbeeld buiten het lichaam kunnen worden behandeld met alle mogelijke behandelvormen. Totdat duidelijk is welke behandeling het beste werkt. En ondertussen hoeft een patiënt dan niet worden blootgesteld aan niet werkende-behandelingen en alle bijwerkingen die daarbij horen.
De miniatuurdarmen werken hetzelfde als echte darmen.
Mini-darmen als plakband voor échte darm
Nu worden organoïden alleen nog maar gekweekt om te bestuderen hoe organen werken en niet om ze te vervangen. Maar dat gaat misschien veranderen.
In de toekomst verwachten onderzoekers dat de mini-darmen misschien wel kunnen worden gebruikt als een soort pleisters om bijvoorbeeld een gat in een darm door een zweer te repareren. Doordat de mini-orgaantjes zichzelf makkelijk vermenigvuldigen - en dat in tot oneindigheid - betekent dat dat veel behandelingen tegelijkertijd kunnen worden getest en dat in maar een kleine ruimte. Daarbij hoef je ook niet telkens nieuwe stamcellen te oogsten.
Een lesje over de darmen
Je zou het niet zeggen maar als je de darmen die opgevouwen in de buik zitten zou uitrollen…zouden ze bijna 9 meter lang zijn. Een volwassene heeft 7 meter aan dunne darm, 1,5 meter aan dikke darm en dan nog een 30 centimeter lange slokdarm.
“En dat alleen maar om voedingsstoffen te verwerken,’’ zegt Pfizer-onderzoeker Caballero-Franco
-
Pfizer hijst de regenboogvlag
10 januari 2019 - Pfizer hijst de regenboogvlag naar aanleiding van de recente steun die de Nashville-verklaring vanuit enkele Nederlandse organisaties heeft gekregen.
-
Hoe groeit je lichaam?
Als je kind achterblijft in groei kan dat leiden tot grote zorgen. Helemaal als de kinderarts vaststelt dat sprake is van een tekort aan groeihormoon en een dagelijkse behandeling nodig is met injecties om dat aan te vullen. Maar wat is groeihormoon nou precies en wat doet het in je lichaam? We geven je een uitleg.
-
‘Ik hoop dat ik onderzoek kan doen dat van betekenis is voor mensen’
Merel Damen was stomverbaasd en blij verrast toen ze hoorde dat ze de winnares is van de Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences voor de beste afstudeerscriptie van een jonge, veelbelovende onderzoeker. Merel kreeg de award voor onderzoek naar een transportsysteem in bacteriën dat mogelijk een rol speelt bij ziekten zoals tbc, darminfecties en maagzweren. ’’Ik hoopte dat ik kans zou maken. Maar dat ik echt zou winnen? Dat had ik niet verwacht.’’
