Trombose en kanker, wat zijn de oorzaken?

Beschadigingen aan de vaatwand

Als gevolg van chemotherapie en radiotherapie (bestraling) kunnen beschadigingen aan de vaatwand ontstaan. Bij chemotherapie wordt vaak gebruik gemaakt van een centraal veneuze katheter. Dit is een soort buisje dat wordt ingebracht in een ader, meestal onder het sleutelbeen of in de lies. Het buisje is een directe toegang tot de ader. Via het buisje kunnen medicijnen direct in de bloedbaan worden gebracht. Het is dan niet nodig om de patiënt bij elke behandeling opnieuw te prikken.

De katheter blijft meestal zitten tot de chemokuur is afgerond. Door zo’n katheter maar ook door infusen in bijvoorbeeld de arm kunnen beschadigingen aan de vaatwand ontstaan. Omdat het lichaam die beschadigingen herkent als wondjes die gerepareerd moeten worden, kunnen op die plekken bloedstolsels ontstaan. Het gaat dan meestal om de aderen van de arm en de hals.

Langdurige bedrust

Een andere risicofactor voor kankerpatiënten op trombose is de langdurige bedrust die ze wellicht moeten houden tijdens hun behandeling. Bijvoorbeeld omdat ze net geopereerd zijn en nog moeten herstellen of omdat ze zich te zwak voelen om uit bed te komen. Bij mensen die langdurig stilzitten of liggen vertraagt de bloedstroom wat het ontstaan van een trombose bevordert.

Bij één op de tien mensen bij wie trombose zonder oorzaak wordt gevonden, wordt binnen zes maanden ook kanker gevonden. Trombose kan dus een voorspeller van kanker zijn, een eerste signaal dat er iets niet in orde is in het lichaam. Bij sommige vormen van kanker ligt het aantal trombosepatiënten overigens aanzienlijk hoger.

Kanker kan trombose veroorzaken

Er is nog geen sluitende verklaring waarom kanker trombose kan veroorzaken. Gedacht wordt dat door kanker de samenstelling van het bloed kan veranderen. Het aantal stoffen dat de stolling regelt neemt toe terwijl het aantal stoffen dat de antistolling regelt afneemt. Hierdoor krijgt het bloed de neiging sneller te stollen en bloedpropjes te vormen.

Ook in Nederland wordt onderzoek gedaan om hier meer inzicht in te krijgen. Het kan gebeuren dat een groeiende tumor een bloedvat dichtdrukt. De bloedstroom raakt dan belemmerd en het bloed gaat trager stromen. Bovendien kan de vaatwand door deze druk beschadigd raken. Soms gebeurt het zelfs dat kankercellen door de vaatwand heen groeien. Dit vergroot de kans op de vorming van stolsels.

Afhankelijk van het tumortype is het risico hoger, zoals bijvoorbeeld het geval is bij alvleesklierkanker, longkanker, darmkanker, baarmoederkanker en prostaatkanker. Bij uitzaaiingen neemt het risico op trombose nog verder toe. Het kan ook andersom het geval zijn.

Er zijn wetenschappers die vermoeden dat trombose kanker bevordert. Trombose bij kankerpatiënten gaat vaak samen met een slechte ziekteprognose, wat erop duidt dat snellere bloedstolling het groeien en uitzaaien van tumorcellen stimuleert.