Feiten en fabels over IBD en zwangerschap
Er zijn veel angsten en mythes die heersen rond IBD en zwangerschap. Daarom is het belangrijk om daarover te praten met patiënten, stelt MDL-arts Krisztina Gecse tijdens het lunch- en satellietsymposium IBD and sex (let’s) talk about it, dat Pfizer mogelijk maakte in het Amsterdam UMC. ’’De meeste vrouwen met IBD zullen hun diagnose al hebben tijdens hun vruchtbare jaren’’.
Als je naar de totale bevolking kijkt, blijft ongeveer zes procent van de vrouwen kinderloos. Maar bij de vrouwen met IBD ligt dat percentage op 20 procent. ’’Dat is significant hoger.’’
Krisztina Gecse en haar collega’s in het Amsterdam UMC zien ze dagelijks: vrouwen met IBD die vrezen dat ze door hun IBD geen kinderen kunnen krijgen. Of dat hun ziekte en behandeling invloed heeft op de zwangerschap en hun baby of andersom.
’’Je kunt angsten bestrijden door goede, objectieve informatie te geven over de pre-conceptiefase en de zwangerschap’’, adviseert Gecze de tientallen zorgprofessionals die zich vanmiddag in haar ziekenhuis hebben verzameld om naar haar te luisteren.
Nieuw zorgpad
Gecse en haar collega’s werken volgens een zorgpad voor klinische zorg bij zwangerschap van mensen met IBD, dat ontwikkeld is door de Amerikaanse gastro-enteroloog Uma Mahadevan. ’’Het is opmerkelijk omdat zij alle stakeholders, die deel uitmaken van de zorg voor IBD patiënten tijdens de zwangerschap, bij de ontwikkeling betrokken heeft’’, vertelt Gecze. ’’Ook de patiënten zelf heeft ze erbij betrokken.’’ Het zorgpad bestaat uit verschillende stadia. ’’Het begint met de pre-conceptiefase, dan volgen een 9-maanden zwangerschapsplan en de bevalling. En het eindigt met de periode daarna’’ Bekijk hier meer informatie over het zorgpad.
Dokter Gecse wil de tien belangrijkste onderwerpen van het zorgpad met de zaal bespreken. ’’Laten we beginnen met de pre-conceptiefase. Praten over erfelijkheidsfactoren, medicijngebruik en vruchtbaarheid met de patiënt zijn cruciaal’’, vertelt Krisztina Gecse.
Praten over erfelijkheidsfactoren
Mensen met IBD overschatten over het algemeen hun kans dat ze hun ziekte kunnen doorgeven, stelt ze. ’’De kans om de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa door te geven is twee tot drie procent. Maar dan nog moeten wel allebei de ouders drager zijn.’’
Het tweede onderwerp dat het zorgpad behandelt en dat sterk leeft bij patiënten is het onderwerp vruchtbaarheid, vervolgt ze haar verhaal. ’’IBD heeft - als geen sprake was van ontstekingen tijdens de bevruchting en wanneer de vrouw geen pouch-operatie heeft ondergaan - geen invloed op de vruchtbaarheid.’’
Objectieve informatie geven
De belangrijkste taak van MDL-artsen en -verpleegkundigen is daarom het geven van objectieve informatie tijdens de pre-conceptiefase over wat de echte risico’s zijn.
’’Als we het over vruchtbaarheid hebben, praten we eerst over de ziekteactiviteit. Die heeft geen invloed op de vruchtbaarheid van mannelijke patiënten, maar wel op die van vrouwelijke patiënten.’’
Daarnaast zijn sommige medicijnen van invloed op de vruchtbaarheid. Dit geldt vooral voor mannen, stelt Gecse. Bekijk meer informatie over medicatie en vruchtbaarheid in de presentatie van dokter Gecse.
Het derde aspect om te onderzoeken in relatie tot vruchtbaarheid zijn vroegere operaties, en dan met name zogenaamde ‘open pouch-operaties’: het aanleggen van een inwendig stoma via een buikoperatie.
’’Als je kijkt naar data dan zie je dat er vaker spontaan zwangerschappen ontstaan bij vrouwen die een pouch hebben gekregen via een kijkoperatie dan via een buikoperatie’’, zegt ze. ’’Maar wanneer de IBD onder controle is bij vrouwen met een pouch, dan hebben zij weer een hogere kans om zwanger te worden. Kortom, vraag vrouwen naar vroegere operaties. En of ze nadenken over een pouch.’’
Het volgende issue dat het zorgpad behandelt, is ziektemanagement. Actieve ziekte kan leiden tot vroeggeboorte en een laag geboortegewicht, zowel bij vrouwen met de ziekte van Crohn als colitis ulcerosa, somt de arts op.
‘Vraag vrouwen naar vroegere operaties’
Medicatiemanagement
Het is goed om als vrouwen een zwangerschap willen plannen, ze dit doen als hun ziekteproces stabiel is, als hun medicatie stabiel is en geschikt is voor gebruik tijdens de zwangerschap.
Ze vervolgt: ’’Probeer voor te stellen om zwanger worden uit te stellen tot de ziekte stabiel is en ondertussen het medicijngebruik te optimaliseren. En als de patiënt een stabiel ziekteproces heeft, kijk dan naar de medicatie en bepaal of deze moet worden aangepast om invloed ervan op de zwangerschap te voorkomen.’’ Bekijk hier verdere informatie over medicatie.
Overwegen van keizersnee
’’Als je dan kijkt naar de zwangerschap zelf, wat moet je dan in ogenschouw nemen?’’, vraagt dokter Gecse de zaal, om zelf met het antwoord te komen. ’’Het is goed om de bevalling te bespreken.’’
Er zijn situaties waarbij een keizersnee wordt aangeraden. Zoals bij een actieve darmziekte rondom de anus of de vagina (perianale fistel, abces, rectovaginale fistel, anale fissuur, anale stenose) of eerdere rectovaginale fistels. ’’Ook bij vrouwen met een pouch kan een keizersnee worden overwogen.’’
Het volgende vraagstuk dat het zorgpad behandelt, is wanneer je weer kunt starten met het gebruik van biologische geneesmiddelen na de bevalling. ’’Bij een keizersnede kun je daarmee starten na 48 uur, bij een natuurlijke bevalling na 24 uur.’’ Meer informatie over het hervatten van medicatie na de bevalling vind je hier.
’Probeer een zwangerschap samen te plannen, liefst het moment dat de IBD in remissie is’
Een ander belangrijk thema om te bespreken is borstvoeding. ’’We hebben genoeg data om te zien dat je diverse geneesmiddelen veilig kunt gebruiken tijdens het geven van borstvoeding.’’ Bekijk dit verder in de presentatie van dokter Gecse.
Het laatste onderwerp waar ze het met haar publiek over wil hebben is vaccinatie. ’’Als de moeder biologische geneesmiddelen gebruikte tijdens het derde trimester van de zwangerschap dan is het verstandig om te wachten met zogenaamde ‘levende’ vaccins tot zes maanden na de geboorte.’’
Verder kan het Rijksvaccinatieprogramma gewoon worden gevolgd volgens de MDL-arts.
’’Probeer een zwangerschap samen te plannen, liefst het moment dat de IBD in remissie is. Al kan dat in de praktijk uitdagend zijn. Maar zorg er liefst voor dat de ziekte drie maanden echt tot stilstand is gekomen. En praat hierover met je patiënt al zodra je weet dat hij of zij een kinderwens heeft.’’
Een volgende tip die ze geeft: ’’Bied een patiënt de juiste medicatie in de juiste dosis en praat over de risico’s van zowel het voortzetten als het stoppen met bepaalde medicijnen, zoals het oplaaien van de ziekte.’’
Echo van de darmen
Ze geeft de zaal mee dat zij en haar collega’s de patiënten met IBD tijdens de pre-conceptiefase zien en dan minstens een keer per zwangerschapstrimester. En bij een actief ziekteproces vaker. ’’We checken hun bloed regelmatig. Ook maken we geregeld een echo van de darmen tijdens het eerste en of tweede trimester van de zwangerschap om de ziekteactiviteit in de gaten te kunnen houden.’’
Dan geeft ze haar collega’s in de zaal nog een belangrijke, laatste tip. ’’Het is belangrijk om als MDL-arts nauw samen te werken met andere zorgprofessionals die bij de zorg van (zwangere) IBD-patiënten betrokken zijn, zoals gynaecologen, chirurgen en neonatologen. ’’En het is belangrijk om shared decisionmaking toe te passen. Beslis alles samen met je patiënt.’’
Bronnen
Verhaal en presentatie van MDL-arts Krisztina Gecse tijdens het lunch- en satellietsymposium IBD and seks (let’s) talk about it,
-
Internationale Vrouwendag 2019 – Balance for Better
8 Maart 2019 - Pfizer staat vandaag, 8 maart 2019, stil bij Internationale Vrouwendag. Op deze dag worden wereldwijd de sociale, economische, culturele en politieke prestaties van vrouwen gevierd. Het thema van dit jaar – ‘Balance for Better’ - is ook een oproep tot actie om het evenwicht tussen mannen en vrouwen te versnellen. Een thema dat ook bij Pfizer heel belangrijk is.
-
Prijs voor baanbrekend onderzoek antilichamen
Ariën Schiepers (Universiteit Utrecht/ Graduate School of Life Sciences) wint de Pfizer Prijs voor Life Sciences 2017 van 5.000 Euro
-
Praktische tips
Stoppen met roken, hoe doe je dat?
Jaarlijks probeert een miljoen Nederlanders om te stoppen met roken. Heel vaak lukt dat niet in een keer. Maar zijn er meerdere pogingen nodig. Een stopper is 'geslaagd' als hij minstens een jaar geen sigaret heeft aangeraakt.
